Er. Chhungpuia Renthlei
Senior Technical Officer, NIELIT Aizawl
Personal Credentials awmzia chu mimal chhinchiahna leh document pawimawhte hi a ni. Bank account kaihnawih leh mimal information hailan theihna hrang hrang a huam bawk. Personal Credentials langsar zual te chu :-Aadhaar Card, Voters ID, Ration card, Bank Account, Credit/Debit Card, Driving License, Passport bakah Mobile leh internet kaihhnawiha kan Phone No, Username & Password, Email Address & Password te hi a ni. Heng bakah hian mimal document pawimawh education certificate & marksheet, work experience, awards & publications, hnathawh phalna licenses, passport size leh Address kimchang, Signature e.t.c te hi a huam bawk.
Thil sual tih nana an hman dan:
Email Addresses & Passwords hi kan email chhiar ruk leh kan hminga email thawn nan, password reset links thawn nan leh sensitive information pawimawh rukchhuah nan an hmang thin. Online Banking Login information, Bank Account No, Credit/Debit Card No leh Personal Identification No (PINs) te hi a ruka kanaccounts atanga pawisa lakchhuah nan leh online shopping nan an hmang thei a, kan hmingin loan an la thei bawk. Driving License No, Passport No, Voters Id No bakah internet kaihhnawih Social Media Account, 2 Factor Authentication (2FA) Codes, E-commerce Account, hnathawhna Network Service Login, Email/VPN/ Intranet e.t.c hi kan hminga thil tih ruk nan an hmang nasa thin hle.
Hremna:
India sorkar hian Personal Credentials hi a ngai pawimawh hle, Akaihhnawiha hremna pawh neplo hle. A langsar zual te:
Information Technology Act, 2000 (Amended in 2008):Section 43(a): A ruka mimal information pawimawh lakchhuah hi ₹1 crore thleng chawi theih. Section 66: Bank account khawih chingpen sak(Hacking) hi 3 thleng jail tan leh ₹5 lakh thleng chawi theih. Section 66C: Personal Credentials ruk a, an lema changa pawikhawih (Identity Theft) hi kum 3 thleng jail tan leh ₹1 lakh thleng chawi theih. Section 43(b) and Section 66 :Account hack leh Personal Credentials ruk sak(Data Theft) hi kum 3 thleng jail tan leh ₹1 crore thleng chawi theih.Credit card hmanga pawikhawih hi Section 66C and 66D hmanga kum 3 thleng jail tan leh ₹1 lakh thleng chawi theih a ni bawk.
Bharatiya Nyaya Sanhita (BNS):Section 420 :Personal credentials ruk sak nana inbum(Cheating) hi Kum 7 thleng jail tan leh pawisa chawi Section 465 : Document siam danglam(Forgery) hi Kum 2 thleng jail tan leh pawisa chawi
Ngaihtuah zui atan:
Personal Credentials hi mimal leh chhungkaw thil pawimawhah a tul vek tawh a. Zirlai Admission, Scholarship leh hna dilnaah phei chuan a tellovin a tih theih loh a ni ber mai. Zirlai pakhat chauh pawhin kum chhung ringawt pawha personal Credentials a xexrox a, a submit hi a tam hle. A bik takin hna dilna leh admission atan mi sang telin documents an submit a, a tlinglo te an return ngai si lova. Engtinnge an hman zui zel ang le?
Bharatiya Nyaya Sanhita (BNS):Section 420 :Personal credentials ruk sak nana inbum(Cheating) hi Kum 7 thleng jail tan leh pawisa chawi Section 465 : Document siam danglam(Forgery) hi Kum 2 thleng jail tan leh pawisa chawi
Invenna:
Cybercriminals te hian bumna awihawm tak hmangin thiam takin min dil thin. Personal credentials te hi Social media (WhatsApp leh Facebook) ah post suh. Tul bik thilah lo chuan midang suh. Uluk taka dahthat a, a khat tawkin check rawh. Password hi midang tana hriat ruk mai theih loh tura uluk taka siam la, a khat tawkin update rawh. Bank account leh KYC hrilh tura phone call/message i dawng anih chuan bumna ani tih hriat rur. Bank hian an customer te account detail an dil ngailo. I bank balance, transaction, financial statements check fo rawh. Internet leh social media a rinhlelh kai email, link leh website click lo la, delete nghal rawh.
Cybercriminals te hian bumna awihawm tak hmangin thiam takin min dil thin. Personal credentials te hi Social media (WhatsApp leh Facebook) ah post suh. Tul bik thilah lo chuan midang suh. Uluk taka dahthat a, a khat tawkin check rawh. Password hi midang tana hriat ruk mai theih loh tura uluk taka siam la, a khat tawkin update rawh. Bank account leh KYC hrilh tura phone call/message i dawng anih chuan bumna ani tih hriat rur. Bank hian an customer te account detail an dil ngailo. I bank balance, transaction, financial statements check fo rawh. Internet leh social media a rinhlelh kai email, link leh website click lo la, delete nghal rawh.
Ngaihtuah zui atan:
Personal Credentials hi mimal leh chhungkaw thil pawimawhah a tul vek tawh a. Zirlai Admission, Scholarship leh hna dilnaah phei chuan a tellovin a tih theih loh a ni ber mai. Zirlai pakhat chauh pawhin kum chhung ringawt pawha personal Credentials a xexrox a, a submit hi a tam hle. A bik takin hna dilna leh admission atan mi sang telin documents an submit a, a tlinglo te an return ngai si lova. Engtinnge an hman zui zel ang le?
Hetiang documents tam tham tak hralh leh hman khawloh (Data breach) hi India ramah a tam hle. SIM card hi Credential document dik thlap tellova a tih nun theih loh laiin bazara simcard nungsa zuar leh lei tur awm reng mai hian ngaihtuah a ti thui thin hle. Mi thenkhat an hriat miah loh laia an hminga bank account lo in hawng sawi tur an awm leh zauh thin bawk. Heng te hian mizoram pawh kan fihlim loh zia a tichiang hle awm e. Fimkhur tlang ila,kan Personal Credentials hi vawnghim zel teh ang u.
0 Comments