SEPTEMBER 1752 KUM A NI 11 BO KHA!

SEPTEMBER 1752 KUM A NI 11 BO KHA!
Er. Chhungpuia Renthlei
Senior Technical Officer, NIELIT Aizawl

Google ah khan "September 1752" tih hi han type teh le.Uluk takin han en la September thlaah hian Wednesday 2 dawt chiahah Thursday 14 a rawn awm daih a nga, ni 11 lai a kimlo tih i hmu ang. Enge a chhan ni ang le?

Kan hriat theuh angin calendarah hian ni 30 emaw,31 a awm tlangpuia. February thlaah ni 28 chauh a awm thung. Julian calendar hi Julius Caesar hun lai 45 BCE atang khan hman tan a nia, kum za tel meuh Europe ram hrang hrangah an hmang a. He calendar hi tha viau mahse, ni leh thla inher dan (astronomical seasons) nen inmil lohna a awm thin a, kum tin hian 11 minutes leh14 seconds in a tlai thin. Kum a liam tam phei chuan a inmil lohna hi ni engemaw zat a tling thin. Kan solar system nena inmil zawk thei turin kum 1582 khan Pope Gregory XIII chuan calendar thar Gregorian calendar a rawn duangchhuak a. Solar system nena inmil thlap erawh ni bik lo mahse, Julian calendar ai chuan a ziaawm viau.

Gregorian Calendarah kumkhat chhung reizawng 365 days anih laiin kan chenna leiin ni a helchhuah(Earth's orbit )rei zawng hi 365 days, 5 hours, 48 minutes, leh 46 seconds a ni thung.Hemi siamrem tur hian Kum 4 danah dar kar 24 (ni khat) an telh belh a, hei hi Leap year an vuah. Hemi siamrem nan hian February thla hi an hmang a. Heivang hian ni 28 awm reng lovin achangin ni 29 a awm thin. Leap year hi awm ta lo se, kum 100 a vei meuh chuan 24 lai a chuang dawn tihna a ni a, hmarlam (Northern Hemisphere)ah December thla atangin nipui a intan daih ang. Mahse, kum 4 dan zela ni 1 an belh hian minute 44 laiin a rei leh bawk si. Tichuan, Century year(400 in a sem theih loh kum) ah an telh lo thin.

Khawvel ram tam zawkin Gregorian calendar an hman vek tawh laiin Julian Calendar la hmang tlat Great Britain leh a thurualpui ram 13 an awm a. chung te chu Connecticut, Delaware, Georgia, Maryland, Massachusetts, New Hampshire, New York, New Jersey, Virginia, North Carolina, Pennsylvania, Rhode Island, leh South Carolina. Insumdawn tawnnah ah leh kawng hrang hrangah harsatna a siam a. Khawvel ram hrang hrang ten sumdawna ah leh politics thilah inlaichinna an nei chho zel si a, khawvel puma calendar in ang hman tulna asang chho zel a Gregorian calendar hmang vek tura nawrna a nasa hle mai. Heng nawrtu te zinga phusa ber zinga mi te hi Roman Cotholic Pope an ni nghe nghe. 

Cotholic Pope ten calendar thlak tura an rawtna kha Sakhuana (religious), ei leh bar zawnna (economic), ram inrelbawlna (administrative concerns) leh politics boruak avangin Great Britain leh a ram awp colonies te khan a tir lamah nasa takin an dodal a.Kum enge chen chu khawvel ram dang te zawm lovin Julian Calendar an hmang ngar ngar a, Mahse, khawvel ram tam zawkin an hman si avangin tlai khaw hnu kum September 1752 ah chuan Great Britain leh a thurualpui ram te chuan Gregorian calendar an hmang ve chauh a.

September 1752 hi England ramin Julian Calendar atanga Gregorian Calendar an hman tan hun lai a ni. Julian Calendar hi Gregorian Calendar aiin ni 11 laiin a tam si a.Heivang hian Gregorian calendar mil tur leh Europe ram hrang hranga calendar mil turin England lal chuan ni 11 paih then turin a ti a, an paih ta ni ber mai. Hetia ni 11 lai an paih tak avang hian hnathawktu te chuan an ni 11 lai hlawh chu hemi thla hian an chan dawn tlat mai a, an lungawilo hle. Mahse, an Lal chuan September thla bik atan thawh loh ni 11 hlawh chu a pe ta tho a. Heta tang hian Paid Leave concept hi a rawn piang ta niin an sawi. September 1752 a ni 11 lai paih a ngaih chhan ber chu Great Britain leh a ram awp ten Gregorian calendar an hman tlai vang a nih chu.

Kan hriat angin Julian calendar hi Julius Caesar an 46 B.C.a siam a ni a, Gregorian calendar hi kum 1528 atang khan Pope Gregory XIII in hman tura thupek a chhuah avanga khawvel ram hrang hranga hman a ni thung. Heng hunlai hian Roman Cotholic a lungawilo a chhuak ta Pope thuneihna in a huam loh Protestant ram engemaw zat an awm a. Chung zingah chuan Great Britain leh a awp ram 13 te hi an tel. Heng ram te hian Pope thupek hi an ngaih pawimawh lem loh vang zawkin Julian Calendar hi an la hmang ngar ngar a. Gregorian calendar an hman tirh lai phei chuan dodalna a nasa hle nghe nghe.

Ni e, vawin thleng hian rei tak kan kalpui tawh ang chi hrim hrim hi thlak a harsa thin hle mai. Abikin mizo society ah phei chuan kohhran kalphung hi thlak harsa tak a ni. Tunlaiah ngat phei chuan khawvel pum hi awlsam taka inbiak pawh leh inkalpawh theih "Global Village" a ni tawh a, ram hmasawn leh changkang zawk te kalphung kan entawn hi a pawimawh hle. Kan society inpumkhatna atana tha zawk leh kan ram hmasawnna tur anih phawt chuan zirna, politics, kohhran leh khawtlang inrelbawlnaah "hei hi chu hman atanga kal kal dan a ni" ti tlat lo a kalphung tha zawk a inthlak hi a hun viau tawh. Social media hmangin kan inbe tawn vek tawh a, khawhar in lenpui,  tul lutuk lo a zanrehna tlangau chiam chiam te leh Biakin dar vuak thleng hian a huam thei ang.

Rampum huapzo rorelna pakhat NGO lian tak YMA leh MHIP te kan nei theih laia kristian vek ni chung si a khawvel a kohhran denomination hrang hrang awm tamna ber zinga mi kan ni te hian thangthar lo awm zel tur te tan nghawng thalo a hring thei angem? Tuna kan kalphung hi rinna kawngah kan thatpui ber nge, thuneihna leh chanvo kan duh vang nge, kohhranin sponsorship a dawn theih vang leh mimal ten eizawnna kawngah kan hlawkpui zawk tih leh kan ramin rinna kawngah hma kan sawn phah nge, kan society inlungrualna (Integrity) a tichhhe zawk tih te pawh ngaihtuah a tul hle mai.


Post a Comment

0 Comments