POLLUTION
Er. Chhungpuia Renthlei
Pollution tih tawngkam hi kum zabi 4-na a Latin thumal Pollut/Pollutio/Polutto atanga lakchhawn a ni. A awmzia chu tibawlhhlawh, hliam, pawi khawih tihna a ni. Tunlai ah chuan Poluttion hian huam zau hle a, thil engpawh hmanga khawvela kan chettlatna hrang hrang - khawmual, tui leh boruak kan tihbawlhhlawhna zawng zawng a huam thei ang.
pollution hian huam zau hle mai: Air pollution, light pollution, littering, noise pollution, plastic pollution, soil contamination, radioactive contamination, thermal pollution, visual pollution, water pollution e.tc .
Pollution hi hmasawnna vanga awm a ni ve bawk thin. Pollution hian kan chenna khawvel thil inbuk tawk tak a Pathianin a siam a tichhia a, hei hian keini mihring leh nungcha te tana chenna tlak loh khawpa hmun hlauhawmah ah kan khawvel hi a siam ta a ni.Pollution hi khawvela mihring leh nungcha te maktaduai 100 tel meuh suattu hlauhawm ber a ni. Air pollution avangin darkar 1 ah mi 800 thi ang zel a chhut a ni hial mai. Khawvel natna hlauhawm from malaria, tuberculosis leh AIDS avanga thi belhkhawm let 3 aia tam daih pollution vangin an thi. 60% lai te hi hmeichhia leh naupang an ni. Kum 2015 chhung khan khawvel pumpuiah mi maktaduai 9 lai mai pollution vangin an thi. (WHO Report).
Naupang te hian 10% pollution an thlen laiin boruak chhia avanga natna 40% te hi naupang chungah a tla thungg. Kum tin maktaduai 3 zet an thi thin. Khawvelah Tui thianghlim in tur neilo vaibelchhe 1 an awm, nitin mi 5000 an thi
Pollution hlawm lian deuh deuh te :
Air pollution, light pollution, littering, noise pollution, plastic pollution, soil contamination, radioactive contamination, thermal pollution, visual pollution, water pollution.
Kum zabi 20 atang khan khawvel mipui kan harh tana. Kum 1950-1970 khan USA Congress chuan Noise Control Act, the Clean Air Act, the Clean Water Act, and the National Environmental Policy Act.a passed a. Tumah kan him bik lo a, mi 10 zinga 9 te hian boruak thianghlimlo kan hip lut .Oil kang hian boruak a tibawlhhlawh nasa hle a, Carbon a tichhuak nasa hle
1. China hi CO2 tichhuak hnem ber ,USA in a dawt
2. Nuclear test atana senso hian Khawvel ram rethei ten tui thianghlim an neih theihna hmanrua 8000 hand pump a lei theih.
3. Kawngpui bula chennna in leh lo neih hi a hrisel lo zawk viau nachungin, keini mizo te chu kawngpui bul ah zel kan awm duh zawk si.
4. A thara siamchhuah kher lova recycle hman mai hian 50 % in water pollution a titlem a, 20% in air pollution a titlem thei.
5. Khawpui traffic tam tak takna hmunah chuan motor chhunga boruak hi a let 10 in a thianghlim zawk
6. Pawisa neih avanga private a lirtheih neih belh zel lo va, Public transportation hman uar te hian air pollution a titlem mai bakah inrenchemna chi khata ni.
INDIA
India ramah Tui thianghlim tlakchham avangin naupang 1000 kumtin an boral a, 80% khawpui bawlhhlawh hi Ganga luiah a luanglut
Air Quality Index-Particulate matter : (micrograms per cubic meter of air (µg/m3))
Hriselna atana thalo bawlhhlawh te tak te te (Particle Matter(PM)) boruaka an awm tam dan a zirin Air Quality hi teh a ni. A tam dan a zirin hriselna atana a that leh that loh dan mumal takin color code nen an then hrang thin.
PM10 : Particle Mean micron 10 chin hnuailam awm tam leh tam loh a zira tehna
PM 2.5 : Particle Mean micron 2.5 (Mihring sam let 25-100 a te) chin hnuailam awm tam leh tam loh a zira tehna.
PM10/PM2.5 awm dan azira Air Quality thendan
Source :https://aqicn.org/scale/
0 -50 :Good
51 -100 :Moderate
101-150 :Unhealthy for Sensitive Groups
151-200 :Unhealthy
201-300:Very Unhealthy
300+ : Hazardous
WHO guidline ah chuan PM 10 : 20 µg/m3 (annual mean) PM2.5 : 10 µg/m3 (annual mean)
2008-2013 inkar a PM10 level chu 26 to 208 µg/m3 a ni.Khawvel pumah chawhrualin 71 µg/m3a ni .Heng particle te hi an awm tam viau chuan boruak a chhia tihna a ni.
WHO ten Khawvel khawpui 1600 atanga an teh hnuah Delhi Air quality hi a chhe ber zinga mi a ni. October to December hian a chhe zual hle a ni. Nitin 45 to 50 cigarettes zuk ang tluk zet hrisello a ni. Delhi CM Arvind Kejriwal phei chuan Gas Chamber ani ringawt e ti hial mai.
Air quality index (AQI) :
Boruak bawlhlawh dan tehna pakhat a ni a, ram hrang hrangah a in ang lo.
Low :1–3
Moderate :4–6
High :7–10
Very high: >10
Aizawl Air Pollution Level
AQI : 58
PM2.5 ug/m3 : 35
PM10 ug/m3 : 43
Temp°C : 24
Humid% : 82
NoisedB : 65
Status : Moderate
Mizoram Air Pollution Level Real-Time AQI (Air Quality Index) enna
https://www.aqi.in/dashboard/mizoram
Air pollution forecasting
Khaw awm dan hrilh lawkna ang deuh hian science and technology thiamna hmangin Air pollution hi an hrilhlawk thin. Ram hrang hrangin hmanrua an nei a, alar zualte chu Airly, AirVisual, Aerostate, BreezoMeter, PlumeLabs, DRAXIS
The Most AccurateAir Quality Worldwide
https://breezometer.com/air-quality-map/
Air Pollution in India: Real-time Air Quality Index Visual Map:
https://aqicn.org/map/india/
Mizoram Air Pollution Level Real-Time AQI (Air Quality Index)
https://www.aqi.in/dashboard/mizoram
0 Comments