Planck’s constant
(Science &Technology thlirzauna)
Er. Chhungpuia Renthlei
(Written on 10.1.2019)
Science & Technology hmalakna in Kum 130 lai mai kilogram tehfung atana kan hman mek "Le Grand K" chu kumin 2019 may 20 hian "Planck’s constant" hmanga thlak a ni dawn ta.
Kilogram han tih hrim hrim hi chu kan hre fur awm e. Mahse, enge anih chiah tih leh eng hmanga an chhut chhuah nge tih erawh kan hre thuk viau lo maithei.A hmasain Gram leh Kilogram an teh dan han sawi phawt ila a tha awm e.
Kilogram han tih hrim hrim hi chu kan hre fur awm e. Mahse, enge anih chiah tih leh eng hmanga an chhut chhuah nge tih erawh kan hre thuk viau lo maithei.A hmasain Gram leh Kilogram an teh dan han sawi phawt ila a tha awm e.
Gram leh Kilogram
Bawm kil li nei, a chhunglam sanzawng, hlai zawng leh chhah zawng centimetre 1 vek (cubic Centimetre) chhungah tui(water) thun ta ila, atmospheric pressure pangngaiah tuiril anga a awm that theihna ber melting point of ice (4 Celcius)ah dah ta bawk ila.Heta tui(water) inhlawmkhawm tam lam (mass) hi 1 gram tiin an vuah. Hei hi Kum 1795 kuma scientist te ruahman ang a ni.Tichuan, 1 kilogram chuan tui (water) 1,000 cubic cm inhlawmkhawm tam lam (mass) sawina atana hman a ni ta a ni.
1 kilogram tlukpui tehna: Le Grand K
Amaherawh chu hetianga tui(water) hmanga standard measurement siam hi a buaithlak em avangin Kum zabi 18 na atang khan 1 kilogram tlukpui tehna atan Platinum thir tlawm mum an hmang leh ta a. Hei hi Le Grand K tiin an sawi bawk.Tichuan, kum 1889 atangin standard kilogram atan International System of Measurement (SI) units ah an hmang ta a ni.He standard kilogram tlukpui tehna hi International Bureau of Weights and Measures laboratory, Sèvres, France khawpuiah uluk taka vawn that a ni bawk. Tichuan, vawiin thlenga khawvel hmun hrang hranga buk lung te hi hemi mil tura siam vek an ni.Le Grand K leh tui(water)hmanga standard measurement siam hi a inmil leh mil loh kum 40 dan zelah an en that zel a ni thin.
Engvangin nge tehfung thlak a ngaih tak?
Kum 1989 khan 1kg tehna hmun hrang hrang a mite aiin 50 micrograms laiin he Platinum thir tlawm mum hi a zang zawk tih hmuhchhuah a ni. chhan ni ber a an sawi chu he Le Grand K hi an environmental factors hrang hrang ( sik leh sa) avangin atoms a hlauh then theih vang niin National Physical Laboratory (NPL)chuan an sawi. Kan innghahna ber a dik loh takah chuan khawvel ram tina kan buk lung hman te hi a dik lo tihna a ni ber mai. Nitina kan hmanna naran angah chuan eng tham nilo mahse, thil rit tak tak ah Ton za telah phei chuan a diklohna hi a tam tham khawp ang. Tin, Thil zang lutuk tak angah leh scientific & medical research angah erawh chuan thil pawi tak a ni thei .
Tehfung thar tur Planck’s constant chu engni ?
Tichuan, He harsatna sukiang tur hian Kum 2011 a General Conference on Weights and Measures (CGPM) chuan fundamental physical constant pawimawh tak, Planck’s constant hmanga tehna standard siam an rawt chhuak a.Planck constant hi kan hriat theih dan awlsam ber chuan, tehna pathum, meter, kilogram leh second hmanga thil sakhat thil mur te thei ber atom chetvel dan leh khawsazia sawina a ni. Hemi hmang hian Speed of light tluk zet a chaka meter leh second teh theih anih avangin kilogram nih phung pawh a rintlak zawkin a dik zawk em em tura ngaih a ni.Planck's constant hi physics mithiam, Bryan Kibble a siam chhuah Kibble balance instrument hmanga teh a ni.
Engtikah nge tehfung thar hman anih dawn?
Nikum 2018 khan International Bureau of Weights and Measures ten an buatsaih, ram hrang hrang 60 palai kal khawmna CGPM 2018 chuan lungrual takin an pawm ta.Tichuan, kumin World Metrology Day May 20, 2019 atang hian Kilogram tehna atan khawvel pumpuiah International System of Measurement (SI) units thar, Planck’s constant hi kan hmang dawn ta a ni. Keini mizoram a kan hman ang chi buk lung te hi chu a ngaiin kan la hmang tho anga, Rihzawng uluk leh dik taka teh ngaihna Measurement khawl leh buklung hrang hrang te erawh siam rem a ni ang.
Tehfung leh mizo te
Tehna han sawi takah chuan ka han belh hram duh chu Kan rinawm loh vang leh rilru that loh vang a Kan nitin sumdawnna leh bazara thil hralh leh leina ah ringawt pawh bukna dik loh vang nilova, hrereng chunga kan buk dik loh luih te han ngaihtuah chuan Scientist ten tehfung dik leh hman tlak ber duhin hetiang hian nasa takin hma la mahse keini kristian rama cheng Pathian nung ringtu inti te ah chuan bukna dik neih chu ala harsa dawn hle mai.
Bukna dik lo hi Lalpa mit hmuha thil tenawm tak anih avangin Planck’s constant hmanga Le Grand Kan tehfung thlak ai mah hian Pathian rinna thinlung dik tak nena kan rilru dik lo leh pamham kan thlak a, moral reformation kan neih hi a tun dinhmunah chuan a pawimawh hle zawk mai.
Bukna dik lo hi Lalpa mit hmuha thil tenawm tak anih avangin Planck’s constant hmanga Le Grand Kan tehfung thlak ai mah hian Pathian rinna thinlung dik tak nena kan rilru dik lo leh pamham kan thlak a, moral reformation kan neih hi a tun dinhmunah chuan a pawimawh hle zawk mai.
0 Comments