Kan tih tur kan ti lo nge kan tih loh tur kan ti zawk !
Er. Chhungpuia
Editor in chief , ABACUS
( Mizoram IT Magazine )
Kan tih tur kan tih loh hian nge kan tih loh tur kan tih zawk hian pawi khawih ang le ? tih hi zawhna tlanglawn ber ani awm e. Kohhran danah chuan kawp lai nei mipa in emaw minu in emaw mi pasal emaw mi nupui emaw a tih a a tih reng reng loh tur a tih chuan “ Uire “ a niin pawi nasa tak a khawih tihna a nia, a tih tur zawk a tih loh avang leh a tih loh tur zawk a tih avangin kohhran pal a nek chhe ta thina, Pathian leh kohhran pawi a sawi tihna a ni. A pahnih hnihin a pawi hle ve ve tihna anih chu! Kan ramah chuan Sorkarin a tih tur a tih lohva mipui ten kan tih loh tur kan lo tih hian pawi nasa tak a khawihin vanduaina rapthlak tak “tual thihna “ thleng thlen tih chu kan tunlai boruakah a chiang hle awm e. Aw le, thu sawi leh ziah nikhua a thuhmahruai neih zel mai hi ei lehin dawn a pianga tawngtai zel tum leh insual dawn apianga exercise leh kungfu han practice hmasak leh te te tum nen hian a in ang deuh rohva, a tangkai viau rualin kawng leh lamah chuan a remchang vek kher lo thin.Tin, thusawi leh ziak thiam ten tunlaiah chuan an ching meuh ta lo bawk nen, keipawh thusawi leh ziak thiam ka nih vang ni hauhlovin thuhma han nei duah tur khawpa thu leh hla lama ka ralkhat puzawn Pu KL Liana te Pu Vanneihtluanga te anga tawngkam thiam ka nih ve loh avang zawkin thuhmahruai tel miah lovin pa valai nupui nei thar hlim zan mu tur ang maiin ka thupui ah ka han bung nghal mawlh mawlh mai ang e!
Kan ram zim te hian chanchin a chhia a tha in a ngah ve hle tawh mai. Damlo nun chhan him nana beisei taka neih thinglungkhawng tak meuh meuh va Doctor kan pan laia tihsual thil avang nge an inthlahdah vanga Doctor ten a khampheia min thlah liam te , rawngbawlna leh khawtlang kaihhruaina lama a mei zang hlaptu Mifing tak taka kan ngaihten thil tha tih kan duhna lama Dan leh dun bak kan kal fo mai te, Pathian theihnghilh thak khawpa kohhran mahni ta neih taka nei a kohhran tana thahnem ngai em em kan lo pung ta thur thur mai te, Kan leibat hnemzia leh sum leh paia kan inremchem a tulzia au chhuahpuitu Sorkar lam hotuten mipuite pek tur chhiah hrang hrang an tih pun thur thur laia kan ram economics titlahniam rawih theih khawpa sum leh pai senso na tur Lirthei lei leh Hotu lian hlawh tam tak tak nei kan insiam belh lai a sum leh pai renchem nan cheng tlemte hlawha khawsa ve tawk tawk MR kan han in ban leh ang lawp lawp te hi a makin a na ngei e han tih mai pawh awl tak a ni. Enge maw han thleng hlek se chanchinbuah a dik leh dik lo chawhpawlh nuaihin a tuk lawk ah chhiar theihin a awm zel si a ,ngaihdan atam pawm dan atam an tih angin keini mi mawl tak pawhin He luikam atang hian a then pawh kan hriat loh tur thleng thlengin kan lo hria a, Sawi thiam aharin sawi lova ngawih bopui thiam lah a har thin mang teh e.
Tun hnai maia kan ram mi pawimawh pakhatin Parliamentary Secy. chung changa hma a rawn la te hi keini mimawl chuan a tih tur tak a ti nge a tih loh tur a ti tih pawh kan hrethiam si lo a nih hi. India constitution dan kalha kan CM zahawm takin a party mi leh sa vulh nana tul lova pawisa hman ralna atana kan rama la awm zen zen lo Parliamentary Secy. te hi a siam a nih ngat chuan a rang thei ang bera thiah chi a ni awm e. Hetih lai hian Party in itsikna avang leh ruling party kan sawisel duhna vang hrim hrim a nih chuan Opposition party te pawh hian a rang thei ang berin insawisel mai mai hi sim a tha ang. Biak inah leh Pathian rawngbawlna kawng hrang hrang mai piah lamah Thawhlawm thlengin heng kan mi pawimawh tak tak te hi a phusa leh a inti neitu ah kan tang fur hlawm mai si a, a rawngbawl tura min siamtu leh Christian kan nih chhan ber Isua Krista pawh a zahawm e mai.
Dan leh hrai ken kawhna tha lem lo, In biak pawhna harsatna hmun leh chinchang hria mithiam awm tlemna hmun khawimaw lai khaw chengkerh takah te chuan vantlang tana mi hnawksak leh pawikhawih ching te chu VDP, YMA, JAC, etc. te chuan lo hremin lo sawisa ni se han dem ngawt theih a ni lem lo. Mahse hei pawh hi danin a phal chuang lo mai ni lovin Nunna lak hial phei chu Pathianin a rem ti lo. Isua pawh khan Amah man tum leh thah tum tu te ngei ngei Rom Sipai hliam pawh Gesmani huanah khan a tidam a. Mizual khenbeh a dinglama mi pawh Paradise ah a lawm lut a nih kha. Hei mai a la nilo, Uire nu kohhran leh khawtlang in thi tura a chungthu an rel pawh " Sualna nei lovin deng hmasa ber rawh se " tih thu tawi te hmangin a chhandam a nih kha. Heng te hi Sakhuana lama kan sorkar hotu lian Isua tih dan a ni daih a sin.
Kan NGO te pawh hian thahnem kan ngaih luat avanga kan tih tur bak kan tih hi bansan a hun ta hle mai. Mahni inchhung, nupui fanau kaihruai tha hman lek lovin mahni in pawh luah lum lo khawpin pawn kan chhuak a. Mifa te kan vei a, kan fate midangin an rawn vei hi chu a buaithlak tak zet anih hi.. Police department hian NGO puihna tellova an hna an thawk thei lo a nih chuan department ti lian mai rawh se. Thil ru leh pawikhawih an awm chuan YMA, MHIP, VDP et.c te hian Police Station hnai ber phone ila, an kutah dah hmiah hmiah zel ila a finthlak. Police in dan angin an chungchang an rel mai dawn a, hei hi a fel ber. Sorkarin hetiang lama hma la tu tur Police , Excise department a nei teuh laia kan han in sawisa chiam hi chu a tul ber lo niin a lang. Ka hriat sual loh chuan Sawisak hlum tuar te hi a tlangpuiin Sorkar milian leh Politician fa an nilo tlangpui, Vengchhunga kohhran hruaitu emaw NGO hruaitu fa te anni bawk hek lo. Hmeithai, mi rethei leh chhum chhia chhungkaw mi an ni tlangpui zawk. NGO te engti kawng pawha khing ngam lo tur leh engamaha kan ngaih loh fa te kut kan thlak chan a tam hle niin mi thilchik mi te chuan an sawi.
Tun hnai maiah Aizawl hmarlam thalai pahnih ngawt mai an boral leh ta hi Natna hrikin a seh hlum nge sawisak hlum an ni tih chu kan sawi phak a ni ve lo va, mahse an thih hun aia hma ah an thi tih erawh chu a chiang hle mai. Mi vuakhlum permit nei thei khawpa Pathian mithlan mifel famkim tumah kan awm ka ring lo ang bawkin Vuakhlum phu hliah hliah khawpa misual turu lutuk an awm ka ring bawk hek lo.Mahse, sawi neuh neuh tling khawpa thihna kan han tawk thin hi chu a vanduai thlak tak zet zet in ka hria. A pawi tur zawng zawng a pawi tawh hnuah Police hriattir an han ni te hi kawng engemaw ah chuan tangkai viau mahse, kang mei chhuakin In a kan ral vek tawh hnua kang thelh Motor thar tak rawn thleng ve leh ringawt ang mai nen a a dang vak chuang lo awm e. Rikrum thila khua leh tui tanpui ngai pui tur te hi chuan mahni vengchhung theuh ten theih tawpa sum leh pai tha leh hrui kan tih tur bak bak thlenga kan seng hi chu a kristian in a mizo nunzia hle laiin police station biak theih reng laia NGO ten thil sualtitu ni a kan ngaih kan lo sawisa hrep hrep hi chu kan tunlai khawvelah chuan a hun ta meuh lo niin alang. Dan ang thlapa hmalatu tur kan sorkar mi rawih Police te kutah hlan mai thin zawk ila a tul leh an niin hremna tiang lo lek kawh mai zawk se la a fuh zawk hle ang.
Hetih lai hian kan sorkar lam pawh hian a him china kan lo ui pui tuilian thlir ngawt anih chuan kan tisual let der thei ve bawk tih hriain keimahni kan in enfiah a tul tak zet a ni. Kan population leh kan ram tet zia ngaihtuahin venhimna lama hnathawk tur Police kan nei fer fur a, tih tur an nei lo nge a then in Mistiri tih awm tak tak in sak lam hna an thawk a, a thenin an pu te vawk an vulh thul. hei mai a la ni lo pu te vawk chaw thleng buaipui police te kan nei zu nia. An pu te na hlau si a engmah an sawi ngam si lo. Police a kan lak tam tak te hi chu han pension ta sela chu Insa thiam, vawk vulh thiam, tuichawi thiam, Insuk thiam e.t.c an ni fur hlawm mai lo ang maw ! Sorkar hriatpui hauhlova kut tuara thihna thleng fo thin te hi kan Sorkar chak tawk loh vang a ni thei angem tih pawh in enfiah a hun hle tawh a ni. Tin, Sorkar lam be pawp hmasa tura thurawn petu tura ngaih leh Sorkar hrechiang ber ber tu kan NGO ten Zu leh ruihtheih thil lam te, Ruk ruk leh tual thih chung chang thlenga roreltu ang hrima police hna tur kan lo buaipui vak mai hi kan Sorkar Police te kan rin zawh loh vang nge ni ang tih hi mi tam zawk zawhna a ni fo si.
Mi awm tha duh lo leh ruk hmang ten kan pawi an khawih a nih chuan a rang thei ang ber a police lam hriattir hi kan tih tur ani fo awm e. NGO pun buai kher lova Lirthei insu leh in ruksak lama police kan ko nghal zung zung ang hian pawikhawihtu te dan anga an chunga rorel sak turin police station hnai berah FIR thehlut ila anni in an hna an thawk mai dawn a ni. Police ten chak zawka hna an thawh theih nana phungbawm sawma pawikhawihna thlenna veng NGO te an pun anih chuan kan lo puih mai kha a finthlak viau zawk. A letlinga vuttui thlawr bel ang maia NGO ten hma kan la chiam mai thin hi kan inngaihtuah chian chu a ngai awm e. a tuartu chhung ten engkim a pawi tawh hnua FIR an submit te hi dan ang taka thil kan tih chuan a tlem sawt ngei ang.
Mizoram sorkar hian keini khua leh tui te tan kawng hrang hranga khaipa ni turin dan leh dun, deapartments hrang hrang te, Officer leh staffs te, misual hremna te, mi fel chawimawina te , dam lo dahna damdawiin te, englai pawha mipuite tana duty Security force leh thil hrang hrang a nei vek a. A mawl mang thei ang ber chuan keini Democracy ramah chuan heng ram leh hnam inrelbawlna leh kaihhruaina keng kawhtu mipui te thlan tlin Political party te hi Sorkar kan ti mai a. Kan hrethiam vek awm e. Tin, Sorkar inrawlh kher rem lohna hmuna mi dang te tana thil tha ti turin sum leh pai lama hlawkna tur nilo, midang te tana inpekna thinlung pu mimal leh kohhran din Ruihhlo ngaite enkawlna hmun te, Non- Governmental Organization (NGO) hrang hrang kan nei thluah bawk. Keini mizoram phei chuan kan population leh kan ram tet zia ngaihtuahin venhimna lama hnathawk tur Police kan nei fer fur a, pawl hrang hrang leh chanchinbu beng var thlak tak tak kan ngah em em maia. Thlarau nun lama kan inzirna Biak In phei chu luahlum sen loh khawp kan nei leh nghal a. Heng kan thil neih te hi kan hmang tangkai tawk lo nge kan ring zo lo tih pawh hriat thiam ava han har tak em! Kohhran leh khawtlang pawhin kan chhuanvawr mifel pui pui kal khawm ten thinrim vanga na tak taka pawikhawihtu nia kan puh kan han sawisa chiam chiam thin hi a vanduaithlak tak zetin Kristian te hmunpui , Missionary thahnem tak tir chhuaktu te ramah hetianga tual thihna a thlen fo mai chuan kan missionary ten engtinge Ringlo mite hmunah Lalram an din theih ang le
Aw le, tun hnai mai tual thihna ah pawh hian tumah indem lo ila Sorkar lam te, NGO leh rawngbawlna Home Center te hian kan tih tur kan ti lo nge kan tih loh tur kan ti tih hi enfiah ila a tha awm e. Dan leh thupek ngaih pawimawh hi khua leh tui tha tih tur a ni tih hre reng chungin kawng engkimah " Isuan engtin nge a tih ve ang " tih thu hi ngaihtuah fo chungin pawi khawihna leh Harsatna kan neih chuan Sorkar thuneitu te rawn zel ila. Thilsual titu te man chhuahna kawng ah leh dan anga hrem anih theih nan a , kan Police ten NGO hruaitu hrang hrang te hnena phungbawm an sawm chuan tha takin theih tawpin thudik kan hriat ang ang te lo hrilh mai ila, keimahni thu thu a lo buaipui ve chiam chiam lovin kan tih turah ram ri fel tak kan kham thiam a tul hle awm e. Tin, Sorkar pawh hian hlawh neiin a sing tel tak meuh meuh hnathawktu a neiin NGO puihna kher lo pawhin Misual zawng tur te, zu leh ruih theih thil man chhuak tur te hian hna an thawk thei a ni tih inhrechiang sela mipui laka tlaktlum tum ang hrima engemaw hleka NGO puihna kan ngai tih fo mai te hi kan sawrkar chak tak hian a bansan a hun tawh hle a ni. Hetianga rinawm taka kan tih tur theuh kan tih phawt chuan Pathianin min pek Nunna hlu tak hi " Tual thih thubuai avanga FIR thehluh te, TV a insawi thiam vak vak te leh NGO emaw rawngbawlna Home Center in mi an sawisa hlum " tih tawngkam hi a bo ngei ka beiseiin he ka beiseina hi a thleng dik ngei ang tih Zawlnei Pu Isaia te khan hrllhlawk ve kher lo mahse ka ring tlat a ni.
0 Comments